घटो जन्मस्थानं मृगपरिजनो भूर्जवसनं,
वने वासः कन्दैरशनमपि दुःस्थं वपुरिदम्।
अगस्त्यः पयोधिं यदकृत कराम्भोजकुहरे,
क्रियासिद्धिः सत्त्वे भवति महतां नोपकरणे ॥
अन्वयः-
-- जन्मस्थानं
घटः, मृगपरिजनः, भूर्जवसनं, वासः वने, अशनम् अपि कन्दैः, इदं
वपुः दुःस्थं,
(तथापि) अगस्त्यः पयोधिं यद् कराम्भोजकुहरे अकृत,
(तेन ज्ञायते यत्) महतां क्रियासिद्धिः सत्त्वे भवति उपकरणे न (इति)॥
भावानुवादः-
-- (अगस्त्यस्य)
उद्भवस्थानं कुम्भोऽस्ति; हरिणीत्यादयः परिवारजनाः सन्ति;
भूर्जरूपं वस्त्रमस्ति; निवासस्थानं अरण्यमस्ति;
कन्दमूलादिकं भोजनमस्ति; शरीरं दुःखदायकमस्ति;
तथापि तेन समुद्रः हस्तगह्वरे समाविष्टः। (अत उच्यते) महताम् क्रियासिद्धिः
सत्वे भवति; केवलं उपकरणेन न भवति ।
हिन्दी-अनुवादः-
-- स्वयं
का जन्मस्थान घडा है, मृग इत्यादि कुटुम्बी जन है, भोजपत्र वस्त्र है, वन में निवास है। कंदमूल का भोजन
है तथा अत्यंत दुःख देनेवाला शरीर है; फिर भी अगस्त्य मुनिने
अपने कमल जैसी हथेली के खड्डे में समुद्र को समाविष्ट कर लिया था। सच में- महापुरुषों
की क्रिया की सिद्धि इस पर निर्भर है कि उनके सत्व-पराक्रम कितना है; उनके पास क्या साधन-सामग्री है- उस पर नहीं।
अति सुंदर अभिव्यक्ति
ReplyDeleteअनुपम श्लोक
ReplyDelete