विदग्धा वाक् 33 - सन्दर्भशक्तिहीनानां

सन्दर्भशक्तिहीनानां शास्त्राभ्यासो वृथा श्रमः ।
मुग्धानि लब्ध्वा पुष्पाणि मुण्डितः किं करिष्यति ॥
--सभारञ्जनशतकम् १३

सन्दर्भ-शक्ति-हीनानां शास्त्र-अभ्यासः वृथा श्रमः । मुग्धानि लब्ध्वा पुष्पाणि मुण्डितः किं करिष्यति ॥
 

सन्दर्भशक्तिहीनानां शास्त्राभ्यासः वृथा श्रमः (भवति) । मुण्डितः मुग्धानि पुष्पाणि लब्ध्वा किं करिष्यति? ॥
 

जिनमें प्रसंग (के अनुसार चलने) की समर्थता नहीं है, उनके लिए शास्त्र अभ्यास (करना) तो व्यर्थ परिश्रम है। (इसका उदाहरण) जिसका मुंडन हुआ, वह सुन्दर फूलों का क्या करेगा?

[प्रायः पुरुषों द्वारा भी सर पर अलंकार के रूप में फूलों को धारण किए जाने की पुरानी प्रचलित रीति की ओर संकेत]
 

సందర్భం ప్రకారం మసులుకోవటం రానివారికి శాస్త్రం అభ్యసించటం అనవసరమైన శ్రమే. అందమైన పువ్వులు దొరికినా బోడినెత్తి వాడు ఏం చేస్తాడు?
[పురుషులు సైతం తలపై పువ్వులను అలంకరించుకునే ప్రాచీన పరంపర వైపు సంకేతం]
 

Practice in scriptures is a useless effort for those who lack the contextual knowledge. What will a hairless person do on obtaining beautiful flowers? [Even men used to wear flowers in hair in olden days.]--------------------------------

సన్దర్భశక్తిహీనానాం శాస్త్రాభ్యాసో వృథా శ్రమః ।

ముగ్ధాని లబ్ధ్వా పుష్పాణి ముణ్డితః కిం కరిష్యతి ॥

--సభారఞ్జనశతకమ్ ౧౩

సన్దర్భ-శక్తి-హీనానాం శాస్త్ర-అభ్యాసః వృథా శ్రమః । ముగ్ధాని లబ్ధ్వా పుష్పాణి ముణ్డితః కిం కరిష్యతి ॥

సన్దర్భశక్తిహీనానాం శాస్త్రాభ్యాసః వృథా శ్రమః (భవతి) । ముగ్ధాని పుష్పాణి లబ్ధ్వా ముణ్డితః కిం కరిష్యతి? ॥

సందర్భం ప్రకారం మసులుకోవటం రానివారికి శాస్త్రం అభ్యసించటం అనవసరమైన శ్రమే. అందమైన పువ్వులు దొరికినా బోడినెత్తి వాడు ఏం చేస్తాడు? [పురుషులు సైతం తలపై పువ్వులను అలంకరించుకునే ప్రాచీన పరంపర వైపు సంకేతం]

-------------------------------- 

 

विदग्धा वाक् 32 - हेम्नः खेदो न तापेन

हेम्नः खेदो न तापेन च्छेदने कर्षणेन वा ।
तदेव हि परं दुःखं यद्गुञ्जासमतोलनम्॥
--सभाषितलसुधानन्दलहरी १०
 

हेम्नः खेदः न तापेन च्छेदने कर्षणेन वा । तद् एव हि परं दुःखं यद् गुञ्जा-समतोलनम्॥
 

हेम्नः- तापेन च्छेदने कर्षणेन वा खेदः न (भवति)। यद् गुञ्जा-समतोलनं, तद् एव हि (तस्य) परं दुःखं (भवति)॥
 

सोने को जलाने से, काटने से, मोड़ने से- (उतना) खेद नहीं होता; पर रत्ती से उसे तोले जाने पर महान् दुःख होता है। [रत्ती- सोने को तोलने के लिए उपयोग करने वाला लालरंग का छोटा सा बीज]
 

रत्ती बहुत ही छोटा होता है। उसका कोई अपना महत्व नहीं होता । और हम किसी अनुपयोगी एवं निरर्थक वस्तु से तुलना करते समय -रत्ती भर भी नहीं है- ऐसा कहते हैं । सोना अपने आप में बहुत कीमती होता है । चाहे कितना भी छोटा क्यों ना हो । तो जब रत्ती से उसकी तुलना होती है तो उसे बड़ा कष्ट होता है। सोने को लगता है कि मेरी बराबरी का या मुझसे समान यह नहीं है। यह उनके लिए कहा गया है जो बहुत महत्व रखते हुए अपने आप में सभी चीजों के लिए सक्षम होते हुए भी नालायकों से तुलना में पीछे रह जाना पड़ता है।
 

బంగారానికి కాల్చినా, విరిచినా, మెలితిప్పినా అంత బాధకలగదు; (కానీ దాన్ని) గురుగింజతో తూచినప్పుడు (మాత్రం) చాలా బాధ (పడుతుంది).
Gold is not pained by heat, cutting or pulling or bending. But it’s deeply hurt when  compared with guñjā (a small seed).--------------------------------

హేమ్నః ఖేదో న తాపేన చ్ఛేదనే కర్షణేన వా ।

తదేవ హి పరం దుఃఖం యద్గుఞ్జాసమతోలనమ్॥

--సభాషితలసుధానన్దలహరీ ౧౦

హేమ్నః ఖేదః న తాపేన చ్ఛేదనే కర్షణేన వా । తద్ ఏవ హి పరం దుఃఖం యద్ గుఞ్జా-సమతోలనమ్॥

హేమ్నః- తాపేన చ్ఛేదనే కర్షణేన వా ఖేదః న (భవతి)। యద్ గుఞ్జా-సమతోలనం, తద్ ఏవ హి (తస్య) పరం దుఃఖం (భవతి)॥

బంగారానికి కాల్చినా, విరిచినా, మెలితిప్పినా అంత బాధకలగదు; (కానీ దాన్ని) గురుగింజతో తూచినప్పుడు (మాత్రం) చాలా బాధ (పడుతుంది).

-------------------------------- 

 

विदग्धा वाक् 31 - कुसुमस्तबकस्येव

कुसुमस्तबकस्येव द्वयीवृत्तिर्मनस्विनः ।
मूर्ध्नि वा सर्वलोकस्य शीर्यते वन एव वा ॥
--नीतिशतकम् २५
 

कुसुम-स्तबकस्य इव द्वयीवृत्तिः मनस्विनः । मूर्ध्नि वा सर्वलोकस्य शीर्यते वने एव वा ॥
 

मनस्विनः कुसुमस्तबकस्य इव द्वयीवृत्तिः (भवति)। सर्वलोकस्य मूर्ध्नि वा (भवति), वने एव वा शीर्यते ॥
 

आत्मसम्मान से युक्त जन की फूलों के गुच्छे के समान दो ही गतियाँ होती हैं। या तो सारे जनों के सिर पर चढता है, या वन में मुरझा जाता है।
 

ఆత్మాభిమానం కలవానికి పువ్వుల గుత్తి వలె రెండే గతులు ఉంటాయి. లోకులందరి తలపై అయినా ఉంటాడు, లేదా అడవిలో వాడిపోతాడు.
 

High-minded person has only two states, like a bunch of flowers- Either it is placed on the head of everyone, or withers away in a forest.

--------------------------------

కుసుమస్తబకస్యేవ ద్వయీవృత్తిర్మనస్వినః ।

మూర్ధ్ని వా సర్వలోకస్య శీర్యతే వన ఏవ వా ॥

--నీతిశతకమ్ ౨౫

కుసుమ-స్తబకస్య ఇవ ద్వయీవృత్తిః మనస్వినః । మూర్ధ్ని వా సర్వలోకస్య శీర్యతే వనే ఏవ వా ॥

మనస్వినః కుసుమస్తబకస్య ఇవ ద్వయీవృత్తిః (భవతి)। సర్వలోకస్య మూర్ధ్ని వా (భవతి), వనే ఏవ వా శీర్యతే ॥

ఆత్మాభిమానం కలవారికి పువ్వుల గుత్తి వలె రెండే గతులు ఉంటాయి. లోకులందరి తలపై అయినా ఉంటారు, లేదా అడవిలో వాడిపోతారు.

-------------------------------- 

 

विदग्धा वाक् 30 - यत्सत्यं रमणीयानां

यत्सत्यं रमणीयानां स्वस्थे मनसि रम्यता ।
अचारु सुखिनां चारु चारु दुःखाय दुःखिनाम्॥--रामायणमञ्जरी ३.११३६
 

यत् सत्यं रमणीयानां स्वस्थे मनसि रम्यता । अचारु सुखिनां चारु चारु दुःखाय दुःखिनाम्॥
 

यत् सत्यं रमणीयानां स्वस्थे मनसि रम्यता (भवति) । सुखिनाम् अचारु (अपि) चारु, दुःखिनां चारु (अपि) दुःखाय ॥
 

जो आनन्दित हैं, उनके स्वस्थ चित्त में सच में भी आनन्द होता है। जो सुखी है, उसके लिए असुन्दर वस्तु भी सुन्दर होती है, और जो दुःखी हैं, उनको सुन्दर वस्तु भी दुःखदायी होती है।
 

ఆనందంగా ఉన్నవారి కుదురైన మనసులో (అంతా) అందంగా ఉంటుంది. సుఖంగా ఉన్నవారికి అందంగా లేనిది కూడా అందంగా అనిపిస్తుంది. దుఃఖంలో ఉన్నవారికి అందంగా ఉన్నది కూడా దుఃఖాన్నే కలిగిస్తుంది.
 

For the one who is really composed, what is really beautiful, looks beautiful. For those who are happy, that which is not beautiful, appears beautiful; For those who are unhappy, that which is beautiful, also makes them sad.--------------------------------

యత్సత్యం రమణీయానాం స్వస్థే మనసి రమ్యతా ।

అచారు సుఖినాం చారు చారు దుఃఖాయ దుఃఖినామ్ ॥

--రామాయణమఞ్జరీ ౩.౧౧౩౬

యత్ సత్యం రమణీయానాం స్వస్థే మనసి రమ్యతా । అచారు సుఖినాం చారు చారు దుఃఖాయ దుఃఖినామ్॥

యత్ సత్యం రమణీయానాం స్వస్థే మనసి రమ్యతా (భవతి) । సుఖినాం అచారు (అపి) చారు, దుఃఖినాం చారు (అపి) దుఃఖాయ ॥

ఆనందంగా ఉన్నవారి కుదురైన మనసులో (అంతా) అందంగా ఉంటుంది. సుఖంగా ఉన్నవారికి అందంగా లేనిది కూడా అందంగా అనిపిస్తుంది. దుఃఖంలో ఉన్నవారికి అందంగా ఉన్నది కూడా దుఃఖాన్నే కలిగిస్తుంది.

--------------------------------

विदग्धा वाक् 29 - वरं दारिद्र्यम्

वरं दारिद्र्यमन्यायप्रभवाद्विभवादिह ।
कृशताभिमता देहे पीनता न तु शोफतः ॥
--शार्ङ्गधरपद्धतिः १४४१
 
वरं दारिद्र्यम् अन्याय-प्रभवाद् विभवाद् इह । कृशता अभिमता देहे पीनता न तु शोफतः ।
 
इह अन्यायप्रभवाद् विभवाद् दारिद्र्यम् वरम् । देहे कृशता (एव) अभिमता (किन्तु) शोफतः पीनता न तु  (अभिमता भवति)।
 
न्यायरहित रूप से समेटी सम्पत्ति से दरिद्रता श्रेष्ठ है। (इसका उदाहरण) सूझन के कारण आये मोटापे से पतला रहना ही श्रेष्ठ है।
 
అక్రమంగా సంపాదించిన ధనంకన్నా పేదరికం నయం. (అనారోగ్యం కారణంగా) వాపు వల్ల లావుగా ఉండేకంటే బక్కగా ఉండిందే నయం.
 
In this world, poverty is better than the wealth earned by the wrong means. Leanness in the body is agreeable but being fat due to swelling, is not.

-------------------------------- 

వరం దారిద్ర్యమన్యాయప్రభవాద్విభవాదిహ ।

కృశతాభిమతా దేహే పీనతా న తు శోఫతః ॥

--శార్ఙ్గధరపద్ధతిః ౧౪౪౧

వరం దారిద్ర్యమ్ అన్యాయ-ప్రభవాద్ విభవాద్ ఇహ । కృశతా అభిమతా దేహే పీనతా న తు శోఫతః ।

ఇహ అన్యాయప్రభవాద్ విభవాద్ దారిద్ర్యమ్ వరమ్ । దేహే కృశతా (ఏవ) అభిమతా (కిన్తు) శోఫతః పీనతా న తు  (అభిమతా భవతి)।

అక్రమంగా సంపాదించిన ధనంకన్నా పేదరికం నయం. (అనారోగ్యం కారణంగా) వాపు వల్ల లావుగా ఉండేకంటే బక్కగా ఉండిందే నయం.

--------------------------------  

विदग्धा वाक् 28 - नीतिज्ञा नियतिज्ञा

नीतिज्ञा नियतिज्ञा वेदज्ञा अपि भवन्ति शास्त्रज्ञाः ।
ब्रह्मज्ञा अपि लभ्या स्वाज्ञानज्ञानिनो विरलाः ॥
--वैराग्यशतकम् २६
 

नीतिज्ञाः नियतिज्ञाः वेदज्ञाः अपि भवन्ति शास्त्रज्ञाः । ब्रह्मज्ञाः अपि लभ्याः स्व-अज्ञान-ज्ञानिनः विरलाः ॥
 

नीतिज्ञा नियतिज्ञा वेदज्ञाः शास्त्रज्ञाः अपि भवन्ति । ब्रह्मज्ञाः अपि लभ्याः। स्वाज्ञानज्ञानिनः (तु) विरलाः (भवन्ति) ॥
 

नीति, भाग्य, वेद, शास्त्र- यहाँ तक कि ब्रह्मज्ञान को- जानने वाले बहुत मिलेंगे। पर अपने अज्ञान को जानने वाले बहुत ही कम मिलते हैं।
 

నీతి, అదృష్టం, వేదం, శాస్త్రం, బ్రహ్మజ్ఞానం సైతం తెలిసినవారు దొరుకుతారు, కానీ తన అజ్ఞానాన్ని ఎరిగినవారు చాలా అరుదుగా ఉంటారు.

There are people who are learned in Ethics, vedas and shastras; those who know brahma could also be found. But those who know about their own ignorance are rare.--------------------------------

నీతిజ్ఞా నియతిజ్ఞా వేదజ్ఞా అపి భవన్తి శాస్త్రజ్ఞాః ।

బ్రహ్మజ్ఞా అపి లభ్యా స్వాజ్ఞానజ్ఞానినో విరలాః ॥

--వైరాగ్యశతకమ్ ౨౬

నీతిజ్ఞాః నియతిజ్ఞాః వేదజ్ఞాః అపి భవన్తి శాస్త్రజ్ఞాః । బ్రహ్మజ్ఞాః అపి లభ్యాః స్వ-అజ్ఞాన-జ్ఞానినః విరలాః ॥

నీతిజ్ఞా నియతిజ్ఞా వేదజ్ఞాః శాస్త్రజ్ఞాః అపి భవన్తి । బ్రహ్మజ్ఞాః అపి లభ్యాః। స్వాజ్ఞానజ్ఞానినః (తు) విరలాః (భవన్తి) ॥

నీతి, అదృష్టం, వేదం, శాస్త్రం, బ్రహ్మజ్ఞానం సైతం తెలిసినవారు దొరుకుతారు, కానీ తన అజ్ఞానాన్ని ఎరిగినవారు చాలా అరుదుగా ఉంటారు.

-------------------------------- 

 

विदग्धा वाक् 27 - पलायनैर्नापयाति

पलायनैर्नापयाति निश्चला भवितव्यता ।
देहिनः पुच्छसंलीना वह्निज्वालेव पक्षिणाम्॥
--राजतरङ्गिणी ७.२२२

पलायनैः न अपयाति निश्चला भवितव्यता । देहिनः पुच्छसंलीना वह्नि-ज्वाला इव पक्षिणाम्॥
 

पलायनैः निश्चला भवितव्यता न अपयाति । पक्षिणाम् पुच्छसंलीना वह्निज्वाला इव (सा) देहिनः (संलीना भवति) ॥
 

भागजाने से अटल विधिविधान टल नहीं जाता। वह प्राणी के पीछे लगा रहता है- जैसे पक्षियों के पुच्छ में लगी आग (उसके साथ ही हर स्थान पर जाता है, जहाँ पक्षी उड़े)
 

పారిపోవటం(టాల) వల్ల భాగ్యంలో ఉన్నది తప్పిపోదు. అది పక్షి తోకకు అంటుకున్న నిప్పు వలె జీవుని వెన్నంటే ఉంటుంది. (పక్షి ఎటు ఎగిరితే అదీ అటు పోతుంది)
 

The firm destiny does not get cancelled by running away (from it). It is attached at the back of the being, like fire on the tail of a bird (thus going along with it wherever it flies).--------------------------------

పలాయనైర్నాపయాతి నిశ్చలా భవితవ్యతా ।

దేహినః పుచ్ఛసంలీనా వహ్ని-జ్వాలేవ పక్షిణామ్ ॥

--రాజతరఙ్గిణీ ౭.౨౨౨

పలాయనైః న అపయాతి నిశ్చలా భవితవ్యతా । దేహినః పుచ్ఛసంలీనా వహ్ని-జ్వాలా ఇవ పక్షిణామ్॥

పలాయనైః నిశ్చలా భవితవ్యతా న అపయాతి । పక్షిణామ్ పుచ్ఛసంలీనా వహ్నిజ్వాలా ఇవ (సా) దేహినః (సంలీనా భవతి) ॥

పారిపోవటం వల్ల భాగ్యంలో ఉన్నది తప్పిపోదు. అది పక్షి తోకకు అంటుకున్న నిప్పు వలె జీవుని వెన్నంటే ఉంటుంది. (పక్షి ఎటు ఎగిరితే అదీ అటు పోతుంది).

--------------------------------

विदग्धा वाक् 26 - गुणैरुत्तमतां याति

गुणैरुत्तमतां याति नोच्चैरासनसंस्थितः ।
प्रासादशिखरस्थोऽपि काकः किं गरुडायते॥--चाणक्यनीतिशतकम् १६.६

गुणैः उत्तमतां याति न उच्चैः आसन-संस्थितः । प्रासाद-शिखर-स्थः अपि काकः किं गरुडायते॥

गुणैः उत्तमतां याति। उच्चैः आसनसंस्थितः  (उत्तमतां) न (याति)। प्रासादशिखरस्थः अपि काकः किं गरुडायते?॥

(अपने) गुणों के द्वारा (व्यक्ति) उत्तम स्थिति को पाता है, केवल ऊँचे आसन पर बैठने से नहीं। (इसका उदागरण) क्या केवल राजभवन के शिखर पर बैठने मात्र से कौआ गरुडपक्षी बन जाएगा?

(తన) గుణాల వల్లే వ్యక్తి ఉత్తమస్థితిని పొందుతాడు. ఎత్తైన ఆసనం పై కూర్చున్నంత మాత్రాన కాదు. (దీనికి ఉదాహరణ) (రాజ)ప్రాసాద శిఖరాల పై కూర్చున్నంత మాత్రాన కాకి గరుత్మంతుడుగా అవుతుందా?

One becomes the best by virtues, and not by being seated on a high position. Does a crow become an eagle, by being seated on the top of a palace? 

--------------------------------

గుణైరుత్తమతాం యాతి నోచ్చైరాసనసంస్థితః ।

ప్రాసాదశిఖరస్థోఽపి కాకః కిం గరుడాయతే ॥

--చాణక్యనీతిశతకమ్ ౧౬.౬

గుణైః ఉత్తమతాం యాతి న ఉచ్చైః ఆసన-సంస్థితః । ప్రాసాద-శిఖర-స్థః అపి కాకః కిం గరుడాయతే॥

గుణైః ఉత్తమతాం యాతి। ఉచ్చైః ఆసనసంస్థితః  (ఉత్తమతాం) న (యాతి)। ప్రాసాదశిఖరస్థః అపి కాకః కిం గరుడాయతే?॥

(తన) గుణాల వల్లే వ్యక్తి ఉత్తమస్థితిని పొందుతాడు. ఎత్తైన ఆసనం పై కూర్చున్నంత మాత్రాన కాదు. (దీనికి ఉదాహరణ) (రాజ)ప్రాసాద శిఖరాల పై కూర్చున్నంత మాత్రాన కాకి గరుత్మంతుడుగా అవుతుందా?

--------------------------------

विदग्धा वाक् 25 - पात्रापात्रविशेषोऽस्ति

पात्रापात्रविशेषोऽस्ति धेनुपन्नगयोरिव ।
तृणादुत्पद्यते दुग्धं दुग्धादुत्पद्यते विषम् ॥
--प्रसङ्गाभरणम् पु. ५
 
पात्र-अपात्र-विशेषः अस्ति धेनु-पन्नगयोः इव । तृणाद् उत्पद्यते दुग्धं दुग्धाद् उत्पद्यते विषम् ॥
 
धेनुपन्नगयोः इव पात्रापात्रविशेषः अस्ति । तृणाद् दुग्धम् उत्पद्यते । दुग्धाद् विषम् उत्पद्यते ॥
 
पात्र एवं अपात्र (योग्य-अयोग्य) में विशेष (अन्तर) है- जैसे गाय और साँप। (गाय के विषय में) घास से दूध बनता है, और (साँप के विषय में) दूध से विष।
 
పాత్రత, అపాత్రత అనేవాటిలో భేదం ఉంటుంది– ఆవు, పాము మధ్య వలె. (ఆవు విషయంలో) గడ్డి నుండి పాలు వస్తాయి. (పాము విషయంలో) పాలనుండి విషం వస్తుంది.
 
There is a distinction between worthy and the unworthy, like that of a cow and a snake. (In case of a cow) milk is produced from (eating) the grass and (in case of a snake) poison is produced from (consuming) the milk.

--------------------------------

పాత్రాపాత్రవిశేషోఽస్తి ధేనుపన్నగయోరివ ।

తృణాదుత్పద్యతే దుగ్ధం దుగ్ధాదుత్పద్యతే విషమ్ ॥

--ప్రసఙ్గాభరణమ్ పు. ౫

పాత్ర-అపాత్ర-విశేషః అస్తి ధేను-పన్నగయోః ఇవ । తృణాద్ ఉత్పద్యతే దుగ్ధం దుగ్ధాద్ ఉత్పద్యతే విషమ్ ॥

ధేనుపన్నగయోః ఇవ పాత్రాపాత్రవిశేషః అస్తి । తృణాద్ దుగ్ధమ్ ఉత్పద్యతే । దుగ్ధాద్ విషమ్ ఉత్పద్యతే ॥

పాత్రత, అపాత్రత అనేవాటిలో భేదం ఉంటుంది– ఆవు, పాము మధ్య వలె. (ఆవు విషయంలో) గడ్డి నుండి పాలు వస్తాయి. (పాము విషయంలో) పాలనుండి విషం వస్తుంది.

--------------------------------

विदग्धा वाक् 24 - आवृत्तिः सर्वशास्त्राणां

आवृत्तिः सर्वशास्त्राणां बोधादपि गरीयसी ।
आचारः सर्वविद्यानां गरीयान् पठनादपि ॥
--नित्यनीतिः १०८

आवृत्तिः सर्व-शास्त्राणां बोधाद् अपि गरीयसी । आचारः सर्वविद्यानां गरीयान् पठनाद् अपि ॥

सर्वशास्त्राणाम् आवृत्तिः बोधाद् अपि गरीयसी । सर्वविद्यानाम् आचारः (वृथा) पठनाद् अपि गरीयान् ॥

सभी शास्त्रों की आवृत्ति (पुनः पुनः पाठ) करना समझने से भी बढ़कर है। सभी विद्याओं का आचरण पठन से भी बढ़कर है। [यह सुभाषित केवल आवृत्ति करने से लाभ को बता रहा है। बोध अपने स्थान पर महत्त्पूर्ण है। पर आवृत्ति से सारा शास्त्र पाठ हृदयगत हो जाता है।]

అన్ని శాస్త్రాల ఆవృత్తి చేయటం (మళ్ళీ మళ్ళీ చదవటం) అర్థం చేసుకోవటంకన్నా గొప్పది. అన్ని విద్యలను ఆచరించటం చదవటంకన్నా గొప్పది.
[ఆవృత్తి చేయటం వల్ల లాభాన్ని మాత్రమే ఇక్కడ చెప్తున్నారు. అర్థం చేసుకోవటమనేది ముఖ్యమైనదే. కానీ ఆవృత్తి చేయటం వల్ల శాస్త్రపాఠమంతా హృద్గతమవుతుంది.]

Repeated reciting of all the shastras is greater than (their) understanding. Practising is greater than (mere) recitation of all knowledge.
[+ This only highlights the power of repetition. Understanding has its own importance. But by repetition, the whole shastra is learnt by heart.]
--------------------------------

ఆవృత్తిః సర్వశాస్త్రాణాం బోధాదపి గరీయసీ ।

ఆచారః సర్వవిద్యానాం గరీయాన్ పఠనాదపి ॥

--నిత్యనీతిః ౧౦౮

ఆవృత్తిః సర్వ-శాస్త్రాణాం బోధాద్ అపి గరీయసీ । ఆచారః సర్వవిద్యానాం గరీయాన్ పఠనాద్ అపి ॥

సర్వశాస్త్రాణామ్ ఆవృత్తిః బోధాద్ అపి గరీయసీ । ఆచారః సర్వవిద్యానాం గరీయాన్ (వృథా) పఠనాద్ అపి ॥

అన్ని శాస్త్రాల ఆవృత్తి చేయటం (మళ్ళీ మళ్ళీ చదవటం) అర్థం చేసుకోవటంకన్నా గొప్పది. అన్ని విద్యలను ఆచరించటం చదవటంకన్నా గొప్పది.

--------------------------------

विदग्धा वाक् 23 - मित्रे निवेदिते

मित्रे निवेदिते दुःखे दुःखिनो जायते लघु।
भारं भारवहस्येव स्कन्धयोः परिवर्तते ॥
--सुभाषितसुधानिधिः पु. १३१
 

मित्रे निवेदिते दुःखे दुःखिनः जायते लघु। भारं भार-वहस्य इव स्कन्धयोः परिवर्तते ॥
 

मित्रे दुःखे निवेदिते (सति) दुःखिनः लघु जायते । भारवहस्य भारं इव स्कन्धयोः परिवर्तते ॥
 

मित्र को दुःख सुनाने पर दुःखी व्यक्ति (का मन) हल्का होता है। (इसका उदाहरण) जिसप्रकार बोझा ढोने वाले का भार एक कन्धे से दूसरे कन्धे पर बदलता है।
 

మిత్రునికి బాధ చెప్పుకుంటే బాధపడేవానికి (మనసు) తేలిక పడుతుంది. బరువును మోసేవాడి బరువు రెండు భుజాల మధ్య మారినట్టుగా (ఇదీ అవుతుంది).
 

When the pain is shared with (lit. told to) a friend, the pained one gets lightness. It is like the load of the load-bearer transferring among the shoulders.

--------------------------------

మిత్రే నివేదితే దుఃఖే దుఃఖినో జాయతే లఘు।

భారం భారవహస్యేవ స్కన్ధయోః పరివర్తతే ॥

--సుభాషితసుధానిధిః పు. ౧౩౧

మిత్రే నివేదితే దుఃఖే దుఃఖినః జాయతే లఘు। భారం భార-వహస్య ఇవ స్కన్ధయోః పరివర్తతే ॥

మిత్రే దుఃఖే నివేదితే (సతి) దుఃఖినః లఘు జాయతే । భారవహస్య భారం ఇవ స్కన్ధయోః పరివర్తతే ॥

మిత్రునికి బాధ చెప్పుకుంటే బాధపడేవానికి (మనసు) తేలిక పడుతుంది. బరువును మోసేవాడి బరువు రెండు భుజాల మధ్య మారినట్టుగా (ఇదీ అవుతుంది)

  --------------------------------

विदग्धा वाक् 22 - स्वभावमृदुराप्नोति

स्वभावमृदुराप्नोति क्षेमं दृढसहायतः ।
अशेषरसमादत्ते रसना दशनाश्रयात्॥
--कवितामृतकूपम् ३३
 

स्वभाव-मृदुः आप्नोति क्षेमं दृढ-सहायतः । अशेष-रसम् आदत्ते रसना दशन-आश्रयात्॥
 

स्वभावमृदुः दृढसहायतः क्षेमम् आप्नोति । रसना दशनाश्रयाद् अशेषरसम् आदत्ते ॥
 

स्वभाव से कोमल व्यक्ति भी बलवानों के सहयोग से अच्छी स्थिति को पाता है। जीभ कोमल होकर भी दाँतों की सहायता है अशेष स्वाद को पाता है।
 

మెత్తని స్వభావం కలవాడు కూడా గట్టివారి సంపర్కంలో ఉంటే మంచిస్థితిని పొందుతాడు. నాలుక కోమలమైనదైనప్పటికి పళ్ళ సహాయంతో అంతులేని రుచులను పొందుతుంది.
 

A soft-hearted person can obtain prosperity in the company of the strong. The tongue receives endless taste from the company of the teeth.
--------------------------------

స్వభావమృదురాప్నోతి క్షేమం దృఢసహాయతః ।

అశేషరసమాదత్తే రసనా దశనాశ్రయాత్ ॥

--కవితామృతకూపమ్ ౩౩

స్వభావ-మృదుః ఆప్నోతి క్షేమం దృఢ-సహాయతః । అశేష-రసమ్ ఆదత్తే రసనా దశన-ఆశ్రయాత్॥

స్వభావమృదుః దృఢసహాయతః క్షేమమ్ ఆప్నోతి । రసనా దశనాశ్రయాద్ అశేషరసమ్ ఆదత్తే ॥

మెత్తని స్వభావం కలవాడు కూడా గట్టివారి సంపర్కంలో ఉంటే మంచిస్థితిని పొందుతాడు. (దీనికి ఉదాహరణ) నాలుక కోమలమైనదైనప్పటికి పళ్ళ సహాయంతో అంతులేని రుచులను పొందుతుంది.

--------------------------------

 

विदग्धा वाक् 21 - न च रात्रौ सुखं

न च रात्रौ सुखं शेते ससर्प इव वेश्मनि ।
यः कोपयति निर्दोषं सदोषोऽभ्यन्तरं जनम्॥
--नित्यनीतिः ७६

न च रात्रौ सुखं शेते ससर्प इव वेश्मनि । यः कोपयति निर्दोषं सदोषः अभ्यन्तरं जनम्॥

यः सदोषः (सन्) निर्दोषम् अभ्यन्तरं जनं कोपयति, (सः) रात्रौ वेश्मनि ससर्प इव न च सुखं शेते ॥

जो स्वयं दोषी होकर, दोषहीन किसी अपने के ऊपर क्रोधित होता है, वह रात को सुख से सो नहीं पाता, जैसे किसी साँप से युक्त घर में हो।
 
తాను దోషి అయి ఉండి, ఏ దోషం లేని ఆత్మీయునిపై కోపించేవాడు- పాము ఇంట్లో ఉన్నప్పుడు వలె (పడుకోలేనట్లే) రాత్రికి సుఖంగా నిదురించలేడు.
 
One who gets angry with one’s own near one,  devoid of (any) fault, cannot sleep happily at his (own) house, as if a snake was in.

--------------------------------

న చ రాత్రౌ సుఖం శేతే ససర్ప ఇవ వేశ్మని ।

యః కోపయతి నిర్దోషం సదోషోఽభ్యన్తరం జనమ్॥

--నిత్యనీతిః ౭౬

న చ రాత్రౌ సుఖం శేతే ససర్ప ఇవ వేశ్మని । యః కోపయతి నిర్దోషం సదోషః అభ్యన్తరం జనమ్॥

యః సదోషః (సన్) నిర్దోషమ్ అభ్యన్తరం జనం కోపయతి, (సః) రాత్రౌ వేశ్మని ససర్ప ఇవ న చ సుఖం శేతే । ॥

తాను దోషి అయి ఉండి, ఏ దోషం లేని ఆత్మీయునిపై కోపించేవాడు- పాము ఇంట్లో ఉన్నప్పుడు వలె (పడుకోలేనట్లే) రాత్రికి సుఖంగా నిదురించలేడు.

--------------------------------